Văn hoá phi vật thể
Giới thiệu:
Bài “Tứ linh thi” khắc trên bức trạm cuốn thư, theo mô típ “phượng hàm thư”. Trên bức cốn tại nhà tiền tế có phong cách nghệ thuật thời Nguyễn. Bài thơ hiện chưa rõ tác giả là ai. Tạm để khuyết danh, chờ khảo cứu sau.
Phiên âm:
Thụy vật tương toàn hữu tứ linh,
Hiếu bằng khắc họa, kiến văn minh.
Vũ, mao, lân, giáp tề xưng trưởng,
Kim, bích, đan, thanh các tiếu hình.
Bính nhĩ, thần cung phương tích tại,
Hoảng nhiên, thánh thế mỹ tường trình.
Phù trì thượng ngưỡng vô cùng đức,
Tái tục phù ê vịnh Thái bình.
Hoàng đồ củng cố
Dịch nghĩa: Thơ về tứ linh(1)
Vật điềm lành thay nhau trở lại thì có tứ linh,
Đành nhờ việc điêu khắc để hiện rõ vẻ văn minh ấy.
Lông mao lông cánh, với vảy với giáp2 đều khoe vẻ, Vàng, biếc, đỏ, xanh thảy rõ hình.
Rực rỡ thần cung, dấu thơm còn đó.
Phồn xương đời thánh, điềm lạ hãy khoe.
Kính ngưỡng ân đức vô cùng phù trì,
Lại nối lời chim âu chim le3 vịnh khúc Thái bình.
Giữ vững cơ đồ
Bản dịch 1:
Vật đẹp trong đời có tứ linh,
Hãy xem khắc họa thấy văn minh.
Cánh, lông, mai, vẩy cùng khoe đẹp,
Vàng, biếc, son, xanh đủ mọi hình.
Rực rỡ cung thần lưu dấu tốt,
Nguy nga đất thánh rạng điềm lành.
Chở che ngưỡng vọng bền ân đức,
Lại thấy chim ca khúc Thái bình.
Giữ vững cơ đồ
(Trích từ tài liệu tham khảo số 59)
Bản dịch 2:
Vật báu tròn xoay có tứ linh,
Khéo nhờ khắc họa thấy văn minh.
Cánh, lông, vảy xếp đều như sống,
Xanh, đỏ, tím, vàng thật giống hình.
Rực rỡ cung Thần thơm ngát mãi,
Ngỡ ngàng điện Thánh cảnh tươi xinh.
Phù trì muôn thuở ngời công đức,
Chim lại về đây, khúc Thái bình.
Giữ vững cơ đồ
(Lê Đức Thuận, Hội Hán-Nôm Từ Sơn dịch)
1. Tứ linh: Bốn vật linh là Long, Lân, Quy, Phượng.
2. “Vũ, mao”: vũ là lông chim; mao là lông thú. “Lân, giáp”: lân là vảy cá; giáp là mai rùa.
3. Phù là con le; Ê là con cò, trỏ các loài chim nước nói chung. Kinh thi phần Đại Nhã bài Phù ê có câu: “cò le trên kênh, Công Thi vừa yên vừa ổn” (phù ê tại kinh, Công thi lai yến lai ninh 鳧鷖在涇 ，公尸来燕来寧). Lời chú của Mao công rằng: “phù là loài chim nước, ê là cũng thuộc loài ấy. Đời thái bình thì muôn vật sinh sôi đầy đủ” (鳧，水鸟也。鷖；鳧属。太平則萬物众多).