Kiến trúc - Di vật
Đình Chèm là công trình kiến trúc có kết cấu kiểu nội Công, ngoại Quốc, mang dáng dấp của kiến trúc cung đình, đình toạ lạc trên khuôn viên đất có diện tích khoảng 0,5 ha. Từ ngoài nhìn vào chúng ta lần lượt thấy các công trình: Nghi môn ngoại (Tứ Trụ), Nghi môn nội (Tàu Tượng), hai nhà bia (tiểu phương đình), Tả mạc - Hữu mạc, phương Đình, tiền tế, đại bái và hậu Cung, ngoài ra còn có một số công trình phụ trợ khác.
1.Đầu tiên là Nghi môn ngoại (thường gọi là tứ trụ) đây là kiểu nghi môn trụ với bốn cột xây cao to, gần đỉnh trụ đắp hình lồng đèn, đỉnh trụ và thân trụ được trang trí tứ linh, tứ quý và đắp các đôi câu đối chữ Hán ca ngợi đức thánh Lý Ông Trọng. (Các câu đối chữ Hán đều do Tiến sĩ Phạm Quý Thích đỗ Tiến sỹ năm Cảnh Hưng 40 (1779) bái tiến )
2.Từ nghi môn ngoại qua một sân nhỏ ta nhìn thấy đôi rồng đá dẫn lên nghi môn nội (thường gọi là Tàu Tượng) là một nếp nhà bốn mái, ba gian, hai trái, mái lợp ngói mũi hài, các góc mái uốn cong tạo thành những đầu đao đắp nổi hình đầu rồng. Nghi môn nội mở ba cửa lớn có cánh gỗ. Đây là nơi đặt tượng ông quản tượng, voi chiến và ngựa chiến của đức Thánh.
3.Tiếp đó là hai nhà bia (còn gọi là tiểu phương đình) có kết cấu kiểu nhà vuông bốn mái với bốn hàng cột đỡ xây gạch Bát tràng, xung quanh để thoáng. Tại đó đặt tấm bia Thụy Phương đình bi ký do tiến sỹ Nghiêm Xuân Quảng soạn khắc năm 1917 có nội dung ca ngợi công đức của đức thánh Lý Ông Trọng và công cuộc kiệu đình Chèm năm 1916. Trong những ngày lễ hội hàng năm đây là nơi hành lễ Mộc dục (tắm bài vị) của Đức Ông và Đức Bà.
4.Hai bên nhà bia là hai dãy nhà gọi là tả mạc - hữu mạc xây kiểu bốn mái 5 gian 2 trái, 8 hàng cột ngang, 6 hàng cột dọc. Đây là nơi đón tiếp nhân dân và du khách về thăm, dự lễ hội thường niên.
5.Đối diện với nghi môn nội theo trục thần đạo là toà Phương Đình làm kiểu chồng diêm hai tầng, tám mái với các đầu đao cong vút, đây là công trình cao nhất tại đình Chèm được coi như lớp cửa cuối cùng để vào trong đình.
6.Ngay sau phương đình là khu vực chính của đình Chèm gồm toà Tiền tế và toà Đại bái (còn gọi là đình trung), hai toà nhà này có kết cấu giống hệt nhau gồm5 gian 2 dĩ, thay thế cho 2 hàng cột lớn, tạo không gian rộng rãi thoáng đãng, rất độc đáo hiếm thấy trong kiến trúc. và nối với nhau bằng hệ thống xà nách đỡ máng đồng. các cột đều được đặt trên chân tảng đá xanh. Trên các bộ vì ngắn, các bức cốn chạm hình rồng mây, rồng cuốn thuỷ, cá hoá rồng, tứ linh với những đường nét chạm mềm mại, chau chuốt mang đậm phong cách nghệ thuật cuối thời Lê thế kỷ thứ 18 đặc biệt là bức chạm khắc rồng cuốn nước, phượng ngậm thư có giá trị nghệ thuật đặc sắc, quý hiếm. Đây là nơi bài trí hương án và các đồ tế khí quan trọng của đình Chèm, đồng thời cũng là nơi diễn ra các nghi lễ quan trọng hàng năm cũng như trong dịp Lễ hội.
7.Tiếp đó là Hậu cung đình xây liền với nhà Đại Bái bằng một nhà cầu nhỏ tại gian giữa, khu Hậu cung gồm 3 dãy nhà nối liền nhau tạo thành kết cấu kiến trúc kiểu chữ Công. Nhà ngoài và nhà trong nằm song song với nhau và mỗi toà gồm ba gian, hai dĩ được nối với nhau bằng nhà ống muống ở gian giữa. Đây là nơi tôn nghiêm nhất tại đình Chèm đặt khám thờ bài vị và tượng thờ của Đức Ông, Đức Bà cao khoảng 3,2 mét, hai bên là tượng 6 người con của đức thánh còn gọi là lục vị vương. Phía ngoài có tượng ông Sứ (tức ông Nguyễn Văn Chất) đặt trong một gian riêng.
Hiện đình Chèm còn giữ được cuốn sách chữ Hán ghi các đạo sắc, lễ nghi, văn tế, 3 đạo sắc phong của các vua Nguyễn phong thần cho Lý Ông Trọng, 04 tấm bia đá trong đó một tấm thời Lê Cảnh Hưng và ba tấm thời Nguyễn, 10 tượng thơ trong cung bằng gỗ trầm hương, hai tượng thờ ở đình trung là gỗ quý, 8 bức hoành phi, 15 đôi câu đối, hai chuông đồng đúc thời Nguyễn. Đặc biệt là hệ thống máng đồng là di vật độc đáo hiếm có ở các di tích khác có niên đại thời Lê, Tây Sơn và Nguyễn. Ngoài ra trong đình còn rất nhiều đồ thờ các loại đều có giá trị nghệ thuật cao.
Các công trình kiến trúc của đình Chèm được kết cấu bền chắc và bố trí hài hoà trong một tổng thể không gian rộng lớn. Những nếp nhà được làm đăng đối theo trục hoàng đạo Đông - Bắc - Tây Nam. Xung quanh các công trình kiến trúc là những cây cổ thụ cành lá xum xuê góp phần tôn thêm vẻ đẹp cổ kính, trang nghiêm cho ngôi đình thiêng ngàn năm tuổi.
